هیبریداسیون گل رز و کاشت بذر گل رز

هیبریداسیون و فعالیت های اصلاحی در رز یکی از جالب ترین و پرهزینه ترین فعالیت های اصلاحی در گیاهان زینتی به شمار می رم به طوری که برخی شرکت ها در هلند فقط بر روی پرورش ارقام جدید رز فعالیت دارند و افرادی که فعالیت های اصلاحی در رز پرداخته اند اغلب تبدیل به افرادی موفق و البته مشهور شده اند مانند اقای دیوید اوستین که در انگلستان ارقام زیادی را پرورش داده و انها را به صورت تجاری بفروش می رساند البته ارقامی که ایشون پرورش داده اند ارقام باغی بوده و نه گلهای شاخه بریده ارقامی که به عنوان شاخه بریده پرورش میابند به صورت انحصاری توسط شرکتهای پرورش دهنده ثبت شده و نام گذاری می شوند و نام پرورش دهنده در این ارقام دیگر مهم نیست اغلب این ارقام اکنون از طریق روشهای ازمایشگاهی تولید می شوند مثلا گل رز آبی توسط یک شرکت ژاپنی پرورش داده شد که ژن تولید رنگدانه ابی از یک گیاه دیگر به رز انتقال داده شد و در حدود ۲۰ میلیون دلار هزینه ی تولید این رقم شد .

اگر اتفاقی که دیروز دیدم پیش نمی امد شاید مربوط به هیبریداسیون رز هرگز نمی نوشتم اتفاقی که شاید ساده باشد ولی مهم و جالب بود برای من .اتفاق جوانه زدن بذرهای رزی بود که برای تقریباً ۴ ماه در یخچال نگه داشته بودم بله مشکل هیبریداسیون رز یک مشکل اساسی است یعنی رز اغلب به سادگی میوه می دهد و بذور هم داخل میوه هستند و اکثراً زیاد هم هستند ولی مشکل اینجاست که جوانه زنی بذور رز بسیار وقت گیر است در برخی انواع حتی تا چند سال ! حالا با این مشکل چند نفر علاقمند به هیبریداسیون رز می توانند باشند ؟بذور رز به علت داشتن خواب طبیعی جوانه زنی بسیار سختی دارند که حتی هورمون اسید جیبرلیک GA3  که خواب بذور را از بین می برد هم کاربرد چندانی در تسریع جوانه زنی رز ندارد .

استفاده از روش کشت جنین به صورت کشت جنین در محیط کشت بافت و کشت جنین بالغ و جداشده از بذر در یک محیط تمیز و مرطوب مانند دستمال مرطوب در تسریع جوانه زنی موثر هستند ولی البته دشواری های خاص خود را دارند چون به علت وجود پوسته بذر بسیار سخت دسترسی به جنین بسیار دشوار است در هر دو تکنیک .استفاده از تیمار سرمایی روش دیگری است که می تواند موثر باشد که در مورد بذور بنده موثر بود .

مراحل :

1. تائین هدف از هیبریداسیون رز
2. تامین ارقامی که برای هدف شما مناسب است
3. پرورش ارقام دهنده گرده و گیاه مادر در شرایط مناسب
4. گرده افشانی و چیدن میوه ها و کاشت بذور

تائین هدف : یعنی منظور شما از تلاش در هیبریداسیون رز چیست ؟ هر هیبریدیزره حرفه ای هدفی دارد که برای رسیدن به ان هدف تلاش می کند مثلا پرورش رز سیاه .هدف شما با گیاهان مادر و دهنده گرده باید مطابقت داشته باشد تا به هدف خود برسید مثلا برخی از پرورش دهنده ها پرورش ارقام معطر را هدف خود قرار داده اند و یا برخی دیگر اندازه گل و یا تعداد بیشتر یا کمتر گل در یک شاخه را وبرخی دیگر رنگ را هدف خود قرار می دهند .مثالی که می توان برای هدف اورد پرورش ارقامی با گلهای کوچک و بسیار معطر است که برای رسیدن به این هدف هرگز از یک رقم بدون عطر به عنوان مادر و یا دهنده گرده استفاده نمی کنند مثال پرورش چند رقم با گلهای کوچک و معطر است که در انگلستان پرورش داده شده اند و Rosa Persica به عنوان دهنده گرده در این هیبرید ها مورد استفاده قرار گرفته است Rosa Persica  یک گونه بسیار کوتاه رز وحشی است که بومی ایران است و بسیار معطر است گلها به صورت تک پر و به رنگ زرد هستند و بوته شباهت چندانی به ارقام رز کنونی ندارد .مثال دیگر استفاده از گونه Rosa Foetida Persiana که یک گونه رز ایرانی است در پرورش ارقام رز زرد .

تامین ارقام : متاسفانه این مشکل بزرگی است که به سادگی قابل حل شدن نیست و علت نبود اطلاعات کافی در مورد ارقام رز موجود در بازار است یعنی نه اسم این ارقام معلوم است و نه خصوصیات انها خصوصیات ارقام مختلف با دیگر ارقام متفاوت است مثلا برخی ارقام به بیماری مقاوم ترند برخی گلهای بیشتر یا بزرگتری تولید می کنند و یا برخی اصلا بذر تولید نمی کنند پس اطلاع داشتن از این مسائل می تواند در رسیدن به هدف شما مفید باشد اما به علت نبود این اطلاعات کار سخت تر خواهد بود به طور مثال وقتی یک فرد در انگلستان می خواد رز بخرد در سایت های پرورش دهنده ان رز جستجو می کند جستجو به موارد مختلفی منحصر می شود که یکی مقاومت به بیماری می باشد و مقاومت به سرما یا خشکی نیز از این موارد هستند یعنی این فرد می تواند با تائین هدف رقم مورد نظر خود را بهتر و به سادگی پیدا کرده و خریداری کند در حالی که در ایران وقتی یک خریدار می خواهد رز بخرد باید منتظر باشد تا گلهایش باز شوند و رنگ و خصوصیات گل را ببیند و خرید کند چون اغلب رنگ ها و ارقام به صورت مخلوط و بدون اطلاعات فروخته می شن حتی اگر تولید کننده انها را جدا نگهداشته باشد گلفروش انها را مخلوط می کند پس این مورد فقط در اندازه خود گیاه و خصوصیات گل می تواند کاربرد داشته باشد و نه مقاومت به بیماری یا خشکی .

پرورش ارقام دهنده : گلهایی که می خواهید هیبرید کنید بایستی از گیاهان سالم و قوی باشند تا دارای گامت های سالم و فعالی برای عمل لقاح باشند .استفاده از قارچ کش ها و سموم ارگانیک یا غیر ارگانیک قبل از گرده افشانی می تواند به داشتن گیاهانی سالم کمک کند و برنامه منظم کود دهی هم بسیار مفید است .

گرده افشانی و مراحل جوانه زنی بذر :

فقط روش کاشت بذور رز به صورت نوشتاری می باشد و بقیه مراحل به صورت تصویری است .

بعد از گرده افشانی و تشکیل میوه باید چند ماه صبر کنید تا میوه ها و بذور انها اماده شوند نشانه ی امادگی قرمز شدن میوه ها است که در پاییز رخ می دهد .

بعد از رسیدن میوه های قرمز بایستی انها را چید و باز کرد و بذور را را از ان خارج کرد و بعد از تمیز کردن کرک های بذور انها را در یک بستر مرطوب مانند ماسه یا پیت موس و یا کوکوپیت و یا هر بستری که به خوبی ضد عفونی شده باشد گذاشت می توانید بستر مورد نظر را در یک نایلون فریزر ریخت و بعد از بستن سر ان ان را در یک زودپز یا مایکروویو و یا یک قابلمه ی متوسط درون اب گذاشت تا برای ده یا بیست دقیقه درون اب بجوشد تا کاملا از نظر هر گونه الودگی و آفتی استریل شود وبعد از سرد شدن بذور را دراین بستر استریل بگذارید نباید بستر رطوبت زیادی داشته باشد فقط باید مرطوب باشد و یعنی اگر مقداری از ان بستر را درون دست هایتان فشار دادید نباید اب از بستر به صورت قطره خارج شود .بعد از گذاشتن بذور در این بستر سر نایلون فریزر را ببندید و درون یخچال جایی که مزاحم کسی نیست (تا کسی جای ان را عوض نکند و به ان دست نزند) بگذارید .باید دقت داشته باشید که جایی که بستر حاوی بذور را قرار می دهید نباید دمای پایینی داشته باشد یعنی حداقل ۱ درجه سانتیگراد باشد تا بذور درون یخچال جوانه بزنند در صورتی که دما پایین تر باشد به خاطر مرطوب بودن بستر بذور یخ می زنند و از بین می روند .در این وضعیت بذور بعد از ۷ هفته تا چند ماه و یا برخی مواقع چند سال (در برخی از گونه های وحشی ,اغلب همان چند ماه کافی است) بذور جوانه می زنند که باید با دقت در یک بستر مناسب بکارید طوری که در چند هفته اول نباید افتاب مستقیم داشته باشند و نباید محیط زیاد گرم و یا خشک باشد .گیاهچه ها در صورت تامین نور و مواد غذایی کافی می توانند در اولین سال به گلدهی برسند که یک مزیت برای پرورش دهندگان می باشد .بایستی توجه داشته باشید که هیبرید های رز حتی با وجود داشتن گلهای زیبا چند شرط دیگر برای تجاری شدن نیاز دارند که مقاومت به بیماری سفیدک و بیماری های ریشه ,  تکثیر ساده  , اندازه بوته و مقاومت به سرما یا خشکی از شروط مهم در تجاری کردن یک رقم جدید است .برای یک اماتور تشخصی این موارد سخت است و با کاشتن این گیاهچه ها در زمانی که به اندازه کافی رشد کرده اند معلوم می شود و معلوم می شود که ایا این رقم جدید توانایی زیستن بدون کمک را دارد یا نه .برخی از پرورش دهندگان حتی خود اقدام به الوده کردن گیاهچه ها به عامل بیماری سفیدک می کنند تا در مراحل اولیه گیاهانی که ضعیف هستند از بین بروند و هزینه پرورش انها به هدر نرود که البته برای افراد اماتور اصلا توصیه نمی شود .

در صورتی که می خواهید بذور را برای مدتی نگهداری کنید تا هم دوران خواب بذر تمام شود و هم در شرایط بهتری بذور را بکارید باید بذور را درون فریزر یا جایی از یخچال که دمای ان پایین تر از صفر باشد (و یا برای مدت های کوتاه تر همین قسمت های معمولی یخچال با دمای ۱ یا ۲ درجه) بگذارید ولی باید توجه داشته باشید که در این حالت بستر باید کاملا خشک باشد می توانید بذور خشک را درون دستمال کاغذی بپیچید و درون فریزر قرار بدهید .